یادداشت طلبگی | پیشقراولان آتش به اختیار

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، دو بال اصلی طلبگی اخلاق و تحصیل است که با این دو بال هم باید خود پرواز کند و هم دیگران را به پرواز درآورد. اما این پرواز چه رمز و رازی است که این همه بر آن تاکید شده و عمل به آن، افتخار جانشینی رسول خدا و ائمه معصومین علیهم السلام را نصیب انسان می کند. این پرواز و پرواز دادن، امر مقدس تبلیغ است که به  فرموده امام خمینی (ره) تحصیل مقدمه تبلیغ است.

اما عمل به این مهم در چه زمانی و در چه حد و فرمی باید اتفاق بیفتد؟ در این نوشتار با بررسی سه سطح به این مطلب خواهیم رسید.

• سطح اول: نهال فروشی ممنوع!

تبلیغ جزء وظایف لاینفک طلاب است که بعد از گذراندن دروس سطح و آشنایی راقی با علوم اسلامی، نوبت به تبلیغ ضمن تحصیل می رسد.

اما باید چند نکته را تذکر داد که بسیار حائز اهمیت است حتی در برخی از طلاب، تاثیر عجیبی در آینده تبلیغی آن ها نیز خواهد داشت.

اولین نکته این است که طلاب عزیز دغدغه مندی که امر تبلیغ را فریضه می دانند بدانند حضور در عرصه رسمی تبلیغ دین نباید در سال های اول طلبگی اتفاق بیفتد؛ چون اولا طلبه به سطح کامل و واقعی علوم اسلامی دست پیدا نکرده و عرصه حضور رسمی تبلیغ در بین مردم، به حداقلی هایی محتاج است که ممکن است یک طلبه جوان در سطح مقدمات نتواند به آن پاسخ دهد.

البته لازم به ذکر است که طلاب جوان حتی پس از اتمام پایه اول و حتی به توصیه برخی اساتید محترم، می تواند امر تبلیغ را در سطوح پایین تری نظیر همراهی با یک مبلغ رسمی در ایام تبلیغ و یا کمک به برگزاری مراسمات فرهنگی در قالب فعالیت فرهنگی را انجام دهد که همین موضوع، به آشنایی بهتر وی در این قضیه کمک می کند.

دومین نکته این است که پوشیدن لباس مقدس روحانیت در اوان طلبگی یعنی در پایه های مقدمات در ایام تبلیغ توصیه نمی شود؛ چون جامعه نگاهشان به یک روحانی، به عنوان عالم دین و حتی در برخی مناطق به چشم یک مرجع تقلید است، اگر یک طلبه نتواند سوال و یا منش طلبگی را به خوبی پاسخ دهد و یا ایفای نقش کند هم به خود طلبه ضربه وارد می شود و هم انتظارات جامعه برآورده نمی شود.

سومین نکته مهم این که ایام تبلیغی طلاب جوان مقدمات صرفا ایام تابستان و تعطیلی درس و بحث است و به شکل حالت اول که در بالا گذشت می باشد و به هیچ وجه توصیه به حضور در مناطق تبلیغی در غیر از این ایام نمی شود چون اولا طلاب جوان دغدغه مند، باید از لحاظ علمی خود را مجهز نموده و از با بایسته های طلبگی در اجتماع به خوبی آشنا شوند و بعد از آن وارد فضای رسمی تبلیغ شوند.

مخلص کلام اینکه یک طلبه جوان مقدمات، نباید نهال فروشی کرده و خود را خیلی زود خرج نماید چون هنوز تا پخته شدن و ورود به عرصه خطیر تبلیغ راه هست و باید با دوبال اخلاق و علم پرواز نماید و الا نمی تواند به دیگران پرواز را آموزش دهد.

• سطح دوم: تبلیغ کوتاه مدت

بحمدلله طلاب عزیز پس از اتمام سطح یک و ورود به سطوح عالی خود را برای تبلیغ دین اسلام آماده می کنند و عمدتا در ایام تبلیغ حضور خوب و در خور توجهی در مناطق تبلیغی دارند. اما چند نکته بسیار مهم در این زمینه قابل ذکر است که هم مسئولین محترم حوزه علمیه و هم طلاب و روحانیون گرامی باید به آن دقت شایانی داشته باشند.

اولین نکته این است که حضور یک طلبه در مکان تبلیغی باید از پیش برنامه ریزی شده باشد تا هم توانایی های طلبه برای حضور در منطقه تبلیغی خاص لحاظ شده باشد و هم اثرگذاری به بالاترین حد خود برسد.

بر فرض مثال روحانی محترمی که از لحاظ توانایی قدرت ارتباط گیری با جوانان تحصیلکرده را داراست و تسلط بالایی به مبانی اسلام و پاسخ به شبهات دارد را نباید برای تبلیغ دانش آموزی انتخاب و گزینش نمود و یا یک روحانی فاضلی که از کاریزمای خوبی برخوردار است و هم نشینی با مردم و تبلیغ چهره به چهره از ویژگی های اوست بهترین گزینه برای تبلیغ روستایی  است.

متاسفانه در نظام تبلیغی کشور به مسأله گزینش استعداد و توانایی طلاب دقت لازم نشده و شاهد برخی اعزام های بدون هماهنگی و بعضا بی اثر هستیم.

نکته دوم این که مناطق تبلیغی که برای حضور طلاب چه به صورت گروهی و چه به صورت فردی تدارک دیده می شود باید حتما، از نظر جغرافیای فرهنگی و هم از نظر جغرافیای بومی اطلاعات کافی کسب شود و برای طلبه اعزامی به آن منطقه به طور کامل بیان شود تا اثرگذاری و همچنین شناخت نیازهای فرهنگی منطقه برای مبلغ مشهود شود.

متاسفانه در این مبحث نیز برخی ارگان های اعزام کننده تبلیغی، دقت کافی و لازم را ندارند و بایستی از این حیث، مبلغان را آگاه کنند.

سومین نکته این که طلاب گرامی بیشترین توجه و علاقه را به این نوع تبلیغ نشان می دهند که جای امیدواری است که حدود دوماه از سال را به امر تبلیغ مشغول می شوند و با حضور خود در مناطق مختلف، انوار الهی قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام را می تابانند.

مهمترین بحثی که در این بخش باید خدمت طلاب عزیز یادآور شود که به حق، همه آنان به امر مهم پایبند و عمل کننده اند این است که امر تبلیغ به مثابه تربیت است و نه صرفا بیان حداقلی مطالب دین.

یعنی ما به تبلیغ، به چشم تربیت می نگریم و به بیانی بهتر، تبلیغ تربیتی ، تبلیغ اصیل دینی مدنظر ائمه معصومین علیهم السلام است. با این وجود یکی از نکات مهم این است که مبلغ محترم، برای تحقق هدف تبلیغی تربیتی خود منطقه ای را انتخاب و ایام تبلیغی مقطعی به ادامه فعالیت تربیتی خود مشغول شود نه آنکه در هر موسم تبلیغ، مکان تبلیغ تغییر کند که این آفت برای محل تبلیغی است چون مردم آن دیار حرف هایی را از یک روحانی می شنوند و بار بعد روحانی دیگر که به منطقه آنان ورود کند، ممکن است همان مطالب قبل را در قالب دیگری بیان کند و این پیشرفت چشمگیری برای آن منطقه حاصل نمی کند.

حتی آفت بزرگتری گریبانگیر مبلغین محترم می شود که با تغییر مکان تبلیغ همراه با تغییر موسم تبلیغی، همان منابر و فیش های قبلی برای مکان های جدید خطابه می شود که اگر خود طلبه، در امر به روز رسانی مطالب و شیوه های بیانی آن تلاش نکند به یک ایستایی در امر محتوایی تبلیغ دچار می گردد.

• سطح سوم: غربت غریب هجرت بلندمدت

بسیاری از طلاب و شاید گفت همه طلاب گرامی، دارای سطوح بالای علمی هستند و بعضا علاقه مند به اجتهاد و رسیدن به درجه حداکثری علمی هستند که این بسیار عالی و مهم است. اما برخی از طلاب برای بعد از رسیدن به قوه اجتهاد و طی کردن مدارج علمی حوزوی برنامه ریزی دیگری را  برای خود دارند که در زیر توضیح خواهیم داد.

طلاب محترمی که دارای مدارج علمی سطح 3 (کارشناسی ارشد) و سطح چهار (دکتری) هستند و یا بعضا دارای مدارک دانشگاهی نیز هستند، در قضیه تبلیغ دو گونه فکر می کنند. عده ای به فکر کار زیربنایی و بنیادین در این امر هستند و عده ای دیگر راه اجرایی و چهره به چهره بودن را می پسندند.

هر دو دسته اعتقاد به حضور در مناطق مختلف کشور و یا حتی خارج از ایران را برای امر تبلیغ دین دارند اما برخی افراد از این دو دسته معتقدند که می شود در قم بود و برنامه ریزی کلان تبلیغی را پایه ریزی کرد. این جا باید گفت که قطعا برنامه ریزی راهبردی بسیار مهم است اما آیا چه تعداد از طلاب باید در مرکز جهان اسلام برای برنامه ریزی تبلیغ دین بمانند؟ آیا تمرکز طلاب تحصیلکرده در شهر مقدس قم کاری صحیح است؟

البته عده ای دیگر از دو دسته فوق معتقدند مناطق و شهرهای دیگر کشور نیز باید مانند قم از لحاظ دینی رشد داشته باشد و علمای تحصیلکرده و حتی مجتهدین و مراجع معظم تقلید در استان های دیگر نیز نورافشانی کنند.

اما آفتی که امروزه دامنگیر عده ای دانشگاهیان شده، گریبانگیر حوزویان نیز شده است و آن بحث انتظار اخذ پست های مختلف رده بالا و استخدام به دلیل داشتن مدرک علمی سطح بالاست.

البته ناگفته نماند افراد تحصیلکرده دارای مدارج بالا باید در رشته های خود ایفای نقش کنند اما تفکر اینکه همه خروجی ها باید در این پست ها مشغول خدمت بشوند خطر آفرین است چون ظرفیت این گونه مناصب محدود است و رمق کارآفرینی فرهنگی و تربیتی و اجرایی را از این گونه افراد می گیرد.

چون کارآفرینی صرفا به مباحث اقتصادی و معیشتی نیست و معتقد هستیم که در مسائل فرهنگی ما امر به آتش به اختیار شده ایم و افراد دارای مدارج بالاتر، کارشان در این زمینه نیز مهم تر و خطیرتر است.

اما نکته آخر و بسیار مهم این است که به برکت انقلاب اسلامی امروزه بسیاری از استان ها، بخش ها، شهرهای و روستاهای کشور خواهان حضور روحانیون فاضل در مناصب مختلف فرهنگی و تبلیغی و تربیتی و علمی هستند اما متاسفانه بعضی از طلاب حاضر نیستند از شهر مقدس قم خارج شده و مهاجرت نمایند که حتی این مشکل دامنگیر طلاب غیربومی استان قم نیز شده است.

بیاییم با این تفکر که همه جای کشور قم است و باید محیط شهرهایمان را شبیه قم کنیم و فضای آنان را  با عطر قرآن و اهل بیت علیهم السلام و حضور فیزیکی روحانیون که نمایندگان انبیای الهی و جانیشنان آنان هستند مزین کنیم، حرکت پسندیده و تایید شده هجرت بلند مدت را زنده کرده و ان شاءالله گامی در تحقق اهداف والای انقلاب اسلامی که مهمترینش زمینه سازی ظهور حضرت حجت علیه السلام است برداریم./829/ی۷۰۲/س

حجت الاسلام محمدمهدی، مرادی پژوهشگر حوزه علمیه قم